Mam w planach pokazać Wam jak zmieniała się nasza wieś na przestrzeni wieków. Nie wiem czy mi się to uda, ale spróbuję.
Najpierw może przedstawię mapkę ze Smolnem Wielkim i okolicami z lat 30-tych XX wieku.
Omówię może pokrótce najważniejsze obiekty znajdujące się wtedy w naszej wsi. Zapewne najważniejszy z nich to folwark czy majątek ( na mapie jako "Gut")będący niegdyś własnością rodu Schenckendorff. Przechodził różne koleje losu. Ostatnim właścicielem i zarządcą był rotmistrz Ernst von Einem. Na połnocy wsi zlokalizowany był dom rybaka "Fischerhaus". Oznaczony jest kościół z plebanią i przykościelnym cmentarzem. Na południu oznaczono stacje kolejową jako skrót "Bf". Na najdalszym krańcu północnym zlokalizowano wiatrak, których w okolicy było na pewno kilka.
Przejdę teraz do planu z 1945 roku, który otrzymałem od potomka pana von Baatha z Niemiec, którego rodzina zamieszkiwała we wspomnianym majątku. Plan jest nad wyraz szczegółowy.
Tu mamy zaznaczonych sporo obiektów. A więc od północy jest zaznaczona droga Kargowa- Sulechów. Z tyłu za folwarkiem znajdował się wiatrak. Naprzeciwko folwarku była kuźnia, druga znajdowała się na drugim końcu wsi w obecnym domu p. Jancelewicz. Zaznaczono pałac i przypałacowy park. Po drugiej stronie drogi jest kościół z placem kościelnym, plebanią i niedużym cmentarzem. Przed samym mostem drogowym miał restaurację Waldimar Schulz. W budynku najbliżej stacji kolejowej ( dom p. Kwiatkowskich) znajdował się posterunek policji. Znajdowała się tu remiza straży pożarnej, mieściła się ona w niedużym budynku istniejącym do dziś naprzeciw sklepu p. Klujów. W budynku przy obecnej sali wiejskiej była gospoda p. Nagela pod nazwą " Pod zielonym drzewem". Była tu też piekarnia pana Parnitzkiego, którą przejął po wojnie pan Pigłas. Poczta zlokalizowana była w obecnym domu p. Zawadzkiego. Szkoła znajdowała się w obecnym domu p. Kamińskiego. Oprócz już wspomnianych obiektów, była tu też masarnia, dwóch stolarzy, kilku ślusarzy, elektryk, mechanik i inne branże. Jak więc sami widzicie, nasza wieś była dosyć dobrze zorganizowana. Było tu praktycznie wszystko co potrzebne jest do życia.
Jeśli chodzi o kształt naszej wsi w tamtym czasie, trzeba przyznać, że w niewielkim stopniu się zmienił. Wieś składała się z dwóch najdłuższych ulic i tak jest dzisiaj. Przez środek Smolna przebiegała betonowa droga istniejąca do dziś. Oczywiście przez ostatnie kilkadziesiąt lat wybudowano wiele nowych domów, powstały dwa bloki mieszkalne w centrum wsi, osiedle mieszkaniowe za rzeką, ale zasadniczy trzon wsi jest podobny do tego sprzed stu lat. Co ciekawe, obecna liczba mieszkańców jest podobna do tej sprzed wojny i oscyluje wokół 700 osób.
